İrtikap Suçu Ne Demektir? Kamu Görevlileri Açısından İrtikap Suçu

İrtikap suçu toplum tarafından çok bilinen ve kulağın aşina olduğu bir suç değildir. Çoğu kamu görevlisi de irtikap suçunu oluşturabilecek davranışlarda bulunurken bunun karşısına bir suç olarak çıkabileceğini düşünememektedir. Kamu görevlileri kamu kurumlarında bulundukları süre boyunca vatandaşların işlemlerini karşılıksız yerine getirmek zorundadırlar.

Zaten hali hazırda yaptıkları görev karşılığında çalıştıkları kurumdan ücretini alan kamu görevlilerinin bunun haricinde o kamu kurumundan hizmet almaya gelen vatandaşlardan ayrıca menfaat temin etmesi hem ahlaki olmaz hem de kanuni olmaz.

Zimmet ve İrtikap Nedir?

Bu amaçla Türk Ceza Kanunu düzenlenirken kamu görevlilerinin sahip oldukları nüfusu kötüye kullanarak menfaat elde etmelerini engellemek amacıyla birçok farklı suç tipi düzenlenmiştir. Bunların arasında en çok bilinenler rüşvet ve zimmet olsa da irtikap suçu da son derece önemli bir yere sahiptir. İrtikap suçunu oluşturan davranışlar ile sonuçlarının hem kamu görevlileri tarafından bilinmesi hem de vatandaşlar tarafından bilinmesi son derece önemlidir.

İrtikap Ne demek Örnek?

Kamu görevlileri ortaya koydukları davranışların suç oluşturduğunu ve bunun karşılığının hapis cezası olduğunu bildikleri takdirde suç olabileceğini düşündükleri davranışları yapmaktan çekinebileceği gibi vatandaşlar da kendilerine karşı yapılan eylemlerin suç oluşturduğunu bilip haklarını daha cesur bir şekilde arayabileceklerdir. Bu yazımızda hem kamu görevlilerini bilgilendirmek hem de vatandaşların karşılaşabileceği durumları öngörerek gerekli yasal yollara başvurabileceklerini hatırlatmak amacıyla irtikap suçundan bahsedeceğiz.

İrtikap suçu Türk Ceza Kanununun dördüncü kısmında bulunan devlete ve millete karşı işlenen suçlar kapsamında yer almıştır.  İrtikap suçunun Türk Ceza Kanununda yer aldı kısım bile bu suçun ne kadar önemli bir yere sahip olduğunu gösteriyor. Kanunlarımızda hiçbir suç önemsiz değildir fakat bazı suçlar toplumun düzenini bozmayı ve vatandaşın kamu idarelerine olan güvenini sarması nedeniyle birçok yönden olumsuz sonuçlar doğurmaktadır.

İrtikap Suçlarına Örnek olarak aşağıdaki senaryoları gösterebiliriz;

1. Hakim, davalıyı (davalı suçlu olmasına rağmen) beraat ettirerek para alırsa bu suçu işlemiş olur.
2. Hekim, ameliyat sırasını öne almak için hasta yakınlarından para talep etmesi.
3. Devlet Kurumlarındaki Operatör ve doktorların bıçak parası adı altında ödeme alması.
4. Bir kamu görevlisinin, görevinin sağladığı nüfuzdan yararlanarak, bir ihaleye fesat karıştırması durumu.
5. Bir kamu görevlisinin, görevinin sağladığı nüfuzdan yararlanarak, bir kişinin işlemlerinin engellenmesi karşılığında rüşvet alması .
6. Bir kamu görevlisinin, görevinin sağladığı nüfuzdan yararlanarak, bir kişinin işlemlerinin hızlandırılması veya engellemesi karşılığında rüşvet alması .

Hukukta İrtikap Ne demek? İrtikap Suçu (tck 250) Ne Anlama Geliyor?

Türk Ceza kanununun 250. Maddesinde;

(1) İrtikap Suçu (tck 250) Görevinin sağladığı nüfuzu kötüye kullanmak suretiyle kendisine veya başkasına yarar sağlanmasına veya bu yolda vaatte bulunulmasına bir kimseyi icbar eden kamu görevlisi, beş yıldan on yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Kamu görevlisinin haksız tutum ve davranışları karşısında, kişinin haklı bir işinin gereği gibi, hiç veya en azından vaktinde görülmeyeceği endişesiyle, kendisini mecbur hissederek, kamu görevlisine veya yönlendireceği kişiye menfaat temin etmiş olması halinde, icbarın varlığı kabul edilir.

(2) Görevinin sağladığı güveni kötüye kullanmak suretiyle gerçekleştirdiği hileli davranışlarla, kendisine veya başkasına yarar sağlanmasına veya bu yolda vaatte bulunulmasına bir kimseyi ikna eden kamu görevlisi, üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(3) İkinci fıkrada tanımlanan suçun kişinin hatasından yararlanarak işlenmiş olması halinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.

(4) (Ek: 2/7/2012-6352/86 md.) İrtikap edilen menfaatin değeri ve mağdurun ekonomik durumu göz önünde bulundurularak, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir.” şeklinde düzenlenmiştir.

İrtikap Suçunu Oluşturan Davranışlar

İrtikap suçu şeklen rüşvet suçuna benzese de burada bir fiil maddi menfaat teklif etme ya da maddi menfaat olarak kabul edilebilecek herhangi bir değerli varlık isteme söz konusu değildir. Önceleri haberlerde karşımıza çıkardı: doktor hastanın ameliyatını yapmayacağını hastaya hissettirerek hastadan bıçak parası adı altında menfaat elde ederdi. Bu olayda hasta zorunlu olarak ameliyat olması gerekirken, ameliyat yapacak olan doktor çeşitli nedenler ile ameliyatı yapmamak için uğraştırır fakat bir menfaat elde edince ameliyatı hemen yapar.

Burada doktor doğrudan para istemez fakat hastayı para ya da maddi menfaat vermesi konusunda görevinin verdiği nüfusu kötüye kullanarak hastayı icbar eder yani fiili olarak zorlar. Burada rüşvette olduğu gibi baştan anlaşılan bir ücret ya da maddi menfaat belli değildir. Bu şekilde davranan yani görevinin verdiği nüfusu kötüye kullanarak vatandaşın kendisine maddi menfaat temin etmesini sağlayan kamu görevlisi icbar suretiyle irtikap suçunu işlemiş olur. Bu suçun cezası da 5 yıl ile 10 yıl arası hapis cezasıdır.

Rüşvet İrtikap Farkı Var Mı?

Burada mağdur olan taraf istemeyerek fakat kanunen yapılması gereken işin ya da verilmesi gereken hizmetin verilmesi için kamu görevlisine maddi menfaat temin etme konusunda zorunluluk hisseder. Maddi menfaat sağlamadığı takdirde işinin yapılmayacağını ya da hizmeti alamayacağını düşünür. Daha doğrusu kamu görevlisi ortaya koyduğu tutum ve davranışlar mağdurda bu izlenimi oluşturur. Bu suçun yaygın olarak işlenmesi vatandaşın kamu idarelerine ve kamu personeline olan güvenini sarsar ve devlete olan bağlılığın zayıflamasına neden olur.

İkinci olarak icbar suretiyle irtikap suçundan daha hafif cezayı gerektiren diğer bir irtikap suçunun işlenişi ise Türk Ceza Kanununun 250. Maddesinin 2. Fıkrasında düzenlenmiştir. Burada kamu görevlisi, görevinin sağladığı nüfuzu kötüye kullanarak çeşitli hileli hareketlerde bulunur.  Bu hileli hareketler neticesinde kamu görevlisi zor kullanmadan yani vatandaşı zorlamadan hile ile vatandaşın kendisine ya da belirlediği bir başka kişiye menfaat sağlaması konusunda ikna eder. Bu ikna etme sürecinde kamu görevlisi vatandaşın kendisinin sahip olduğu göreve güvenerek ikna olur.

İrtikap Suçları Nelerdir?

Burada hileli hareketler ile vatandaştan para ya da maddi menfaat alan kamu görevlisi 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile karşı karşıya kalır. Bazen de vatandaşın hatasından dolayı kamu görevlisi kendisine menfaat temin eder bu durumda da 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası ile karşı karşıya kalır.

İrtikap suçuna özgü olarak temin edilen menfaatin az olması nedeniyle aynı kanunun son fıkrasında indirim öngörülmüştür. Buna göre elde edilen maddi menfaatin değeri az ise burada verilecek ceza yarısına kadar indirilir. Elde edilen bu menfaatin az olmasına karar verecek ise yargılamayı yapan mahkemedir.